Thiếu Nữ Đọc Sách - họa sĩ Mai Văn Hiến
Một tác phẩm, theo quan điểm của chúng tôi, là một trong những đỉnh cao sáng tạo mỹ thuật của họa sĩ Mai Văn Hiến (1923-2006). Ông đã bỏ qua những lề thói học thuật học viện để vẽ chân dung. Không còn những tạo hình khô cứng, ngay ngắn của vỏ bề ngoài thường thấy của mỗi người đọc sách. Tác phẩm hàm chứa những thoảng suy tư, trầm ngâm, tưởng tượng của thế hệ những người chọn sách là cửa sổ tâm hồn. Đọc sách chỉ còn là cái cớ, sự giao cảm bộc lộ với văn chương từ sách của Thiếu Nữ Đọc Sách mới làm thỏa mãn cái tinh thần, cái nhãn quan đòi hỏi, trông mong vào sự tích tụ tinh hoa của một họa sĩ đầy tinh tế, sâu sắc của trường mỹ thuật Đông Dương. Bảng màu xanh dương đặc trưng tái hiện ở một số tác phẩm khác, thì được khai triển đa tầng xanh dương ở tác phẩm, đó là đỉnh cao về màu của ông....
Ảnh chụp từ tờ gấp, giới thiệu tác phẩm Thiếu Nữ Đọc Sách, sơn dầu, 1991,
họa sĩ Mai Văn Hiến, tại triển lãm ở Hà Nội cách nay hơn 20 năm
Chúng tôi được biết thông tin về một bức tranh đẹp, hiếm của họa sĩ Mai Văn Hiến, nay thuộc bộ sưu tập của nhà sưu tập cao tuổi sống ở nước ngoài. Nhà sưu tập NN đã có thời gian đi lại Việt Nam nhiều chục lần trong khoảng 30 năm qua. Ông chịu khó đi tìm gặp các nhà sưu tập trong nước để thỏa cái thú chơi tranh của ông. Ở Hà Nội ví như, chúng tôi đã xem các tấm ảnh chụp nhà sưu tập với các nhà sưu tập lớn tuổi, tên tuổi như ông Lâm cà phê ở phố Nguyễn Hữu Huân, ở ngay trước hiên quán cà phê cũ kỹ ngày xưa, ví như ảnh chụp với họa sĩ, nhà sưu tập Ngọc Mỹ tại nhà của bà ở Hà Nội, ở cả Chùa Thầy quê bà, trong các chuyến ông đi sưu tập.
Sau từng đó thời gian, nhà sưu tập NN đã lớn tuổi. Trong suốt quá trình lưu giữ ông cũng từng đem các tác phẩm mỹ thuật Đông Dương của ông trưng bày ở các bảo tàng mỹ thuật tại đất nước ông, trong cả chục năm trời. Theo thông tin từ các nhà sưu tập NN khác, thì có khả năng tác phẩm sẽ được bán ra và dẫn lối về Việt Nam. Ở môi trường nước ngoài, được bảo quản tốt, tranh vẫn sáng bừng.
Thiếu Nữ Đọc Sách, sơn dầu, 1991, họa sĩ Mai Văn Hiến, ảnh chụp năm 2023 từ bộ sưu tập của nhà sưu tập NN
Lần tìm các mốc thời gian chính về sự xuất hiện của bức tranh, thì cách nay hơn 20 năm, bức tranh vẫn thuộc bộ sưu tập của họa sĩ, nhà sưu tập Ngọc Mỹ, bà kết hợp với họa sĩ Trịnh Sinh Nha, tổ chức triển lãm một số tranh trong bộ sưu tập của bà tại Fine Art Gallery thuộc Tổng công ty phát hành sách Hà Nội.
Theo chia sẻ từ nữ họa sĩ, nhà sưu tập Ngọc Mỹ, thì khoảng thời gian đầu thập niên 1990-2000, khi phòng tranh gia đình bà tại số 66 Bà Triệu (số 1 Ngô Văn Sở), Hà Nội mở, là nơi các họa sĩ các thời kỳ đến giao lưu ví như các họa sĩ thời kỳ Đông Dương có họa sĩ Quang Phòng, họa sĩ Mai Văn Hiến, họa sĩ Phan Kế An, họa sĩ Lương Xuân Nhị, họa sĩ Phan Tại, vợ chống họa sĩ Nguyễn Thị Kim - Phạm Văn Đôn, vợ họa sĩ Lưu Văn Sìn, vợ họa sĩ Trần Văn Cẩn là họa sĩ Trần Thị Hồng, các họa sĩ khóa kháng chiến như Lưu Công Nhân, Trần Lưu Hậu, Lê Huy Hòa,..., thậm chí với họa sĩ Lê Huy Hòa còn có rất nhiều kỷ niệm sâu sắc cho tới lúc ông mất ở Hoàng Hoa Thám, hay cô Trần Thị Hồng cho tới tận lúc già yếu ở trên Lạc Long Quân,Tây Hồ... Ngay cả các họa sĩ miền Nam ra bà cũng giao lưu, giúp đỡ tài chính để họ triển lãm như họa sĩ Đỗ Kỳ Hoàng, Vĩnh Phối, Trương Bé - nguyên hiệu trưởng đại học mỹ thuật Huế người thay họa sĩ Tôn Thất Đào làm hiệu trưởng.
Ảnh chụp tờ gấp triển lãm tranh Thiếu Nữ Đọc Sách, họa sĩ Mai Văn Hiến
cách nay hơn 20 năm tại Tổng công ty phát hành sách Hà Nội
Có nhiều tấm hình còn lưu giữ chụp nhiều thời điểm khác nhau xuyên mấy thập kỷ về mối giao hảo của họa sĩ Mai Văn Hiến với nữ họa sĩ, nhà sưu tập Ngọc Mỹ. Ông quý mến và trao tác phẩm Thiếu Nữ Đọc Sách cho nhà sưu tập tại số 66 Bà Triệu.
Khoảng 1998-2000, nhà sưu tập, nữ họa sĩ Ngọc Mỹ rời nhà từ Hà Nội về Hà Tây cũ ở Chùa Thầy, lập phòng tranh mới, và tại đây nhà sưu tập NN đã đi về nhiều để sưu tập các tác phẩm từ bộ sưu tập của nữ họa sĩ, trong đó có tác phẩm Thiếu Nữ Đọc Sách của họa sĩ Mai Văn Hiến. Nhà sưu tập NN nay đã là ông già cao tuổi, có lẽ ông đang tìm những nhà sưu tập yêu mến hội họa Đông Dương nói riêng, Việt Nam nói chung để trao lại bộ sưu tập cả ngàn tác phẩm. Và vì vậy chúng ta có hy vọng những tác phẩm đẹp sẽ quay về Hà Nội.
Chúng tôi mong là tác phẩm Thiếu Nữ Đọc Sách sẽ sớm được về Hà Nội. Một sáng tạo văn hóa rất văn hóa. Văn hóa đọc sách của một thời, của nhiều thế hệ cũ, chọn con đường sách để khai mở tâm hồn trong sáng cùng trí tưởng tượng, đã được họa sĩ Mai Văn Hiến chép lại trung thực đầy nhân văn và có tính giáo dục cao.
Xin cảm ơn các nhà sưu tập đã cung cấp tư liệu.
(Cát Khánh, 11/2023)
