LEONARDO GIAI ĐOẠN 1480-1482
LEONARDO DA VINCI & BỨC TRANH THÁNH JEROME
“ Leonardo đã tạo ra trong tranh không chỉ một mà nhiều lớp không gian rộng lớn đến vô tận mà ở đó nổi lên những khuôn hình đỉnh cao của từng lớp không gian. Chỉ với một khung tranh giới hạn, mà trong đó có vô số nhân vật, vô số vật thể kề nhau, tất cả tạo nên một sự hấp dẫn đến tột độ, đó chính là Leonardo.” Trích lời Oswald Spengler, 1917.
Sau khi nổi danh với bức tranh nàng Ginevra de Benci, thì Leonardo đã phải thực hiện những sứ mệnh cho nhà thờ St.Bernard và một dòng họ danh giá tại Florence. Ông thực hiện vẽ bức Thánh Jerome cho nhà thờ, ngày nay tranh thuộc sở hữu của bảo tàng Vatican. Hiện tại bức tranh đã bị nhiều hư hại và đang trong quá trình phục chế, nhưng chúng ta vẫn có cơ hội thấy được những ý tưởng trong tranh của Leonardo. Thánh Jerome được vẽ trong dáng vẻ của một người tu hành khổ hạnh đang xám hối giữa một vùng đất hoang vu, ở đó chỉ thấy có những tảng đá cằn cỗi, khô khốc nhô lên. Khoác trên người độc một chiếc khăn choàng hở hoác, một tay trái Thánh cố giữ lấy mép vạt khăn, tay phải cố giữ hòn đá và đang vung ra đằng sau như đang chuẩn bị cho một cú đập tiếp theo. Thánh hiển hiện ra trong hình bóng gầy yêu, ngực nhô lên những chiếc xương, có một mảng thâm đen ở phần ngực trái ngay tim, dường như là vết thương máu tụ lại khi Thánh tự đánh vào mình khi xám hối. Ở phía góc thấp của bức tranh có một con sư tử, một con thú cưng và trung thành của Ngài, con vật từng được Thánh lôi ra khỏi móng vuốt kẻ thù. Nó nằm đối diện trước Thánh, nó đang nằm quan sát sự xám hối, và với cái miệng há rộng, dường như nó đang muốn đốt cháy thêm sự khổ đau trong lúc xám hối của Thánh.
Có một bức hình nhỏ của Chúa ở rìa phải bức tranh, ngang tầm cánh tay phải đã tạo nên sự kết nối giữa sự tự hành xác của kẻ xám hối và niềm tin vào Chúa. Trên nền bức tranh ở phía phải, trong cùng tầm mắt của Thánh xuất hiện hình bóng của nhà thờ kiểu thời Phục hưng-dường như là nhà thờ Nativity tại Bethelehem, như đã từng được nhắc đến trong The Golden Legend, nơi Thánh Jerome đến những năm cuối đời và chon cất tại đó.
Trong bức họa về Thánh Jerome đã thể hiện Ngài trong dáng vẻ của một thầy tu khổ hạnh đang xám hối, bởi Leonardo đã tìm hiểu về Ngài qua những sách, tranh chính thống có từ đầu thế kỷ 15. Từ đó Leonardo vạch riêng cho mình con đường vẽ về Thánh, có một điểm rất quan trọng là Thánh không có bộ râu. So sánh sâu hơn với những bức vẽ có cùng chủ đề về Thánh Jerome kể cả các tranh vẽ từ trước khi Leonardo vẽ bức này ông nhấn mạnh và lấy bối cảnh trung tâm của tranh là khung cảnh vùng đất khô cằn chỉ có duy nhất sỏi đá. Bởi thực tế trong bức thư Thánh gửi cho Eustochium vào năm 384, và cảnh ở đó đã được miêu tả trong The Golden Legend giống như những gì Leonardo vẽ. Thánh có nhắc đến phẩm hạnh chỉ có thể có được khi tu hành khổ hạnh, tức là từ bỏ những nhục dục mà nó luôn được tìm thấy trong bản năng của Thánh khi Ngài trong cái thân xác da thịt do Chúa tạo nên. Trong thư Thánh Jerome đã mô tả sự đau khổ của bản thân khi mang những cảm giác về sắc dục trong người. Thánh Jerome viết” Ta có cảm giác bị vây quanh bởi một đám những cô gái xinh đẹp và ngọn lửa nhục dục bừng lên trong cơ thể lạnh giá và suy tàn về sinh khí. Thực sự là như vậy, tâ đã khocs liên tục và nỗi thèm khát những nhục dục đang nổi laon bên trong, hàng nhiều tuần. Ta phải thường xuyên cả ngày lẫn đêm không ngừng tự đánh vào ngực cho đến khi sức mạnh của Chúa ngự trị trong tâm hồn bình yên của ta”.
Mặc dù tranh cảu Leonardo không mô tả hết những dài donngf tâm sự của Thánh, nhưng ông đã truyền đến cho người xem một cách thành công sự đau đơn về thể xác đến tột độ về cảm giác của Thánh bởi sự giằng xé những xúc cảm bên trong một cách rõ rệt.
Thánh Jerome cũng mô tả vùng đất nơi thực hành xám hối chỉ toàn núi và vách đá lởm chởm tạo nên cảnh hoang vu, tại nơi này Thánh viết “Giận giữ và kye luật với bản thân, ta vật vã một mình, tự đi ngày càng sâu hơn vào vùng đất hoang vu, bất cứ khi nào thấy một khe núi, một ngọn núi gồ ghề hay một vách đá lởm chởm, ta lại quỳ xuống và cầu nguyện, ta coi đó như là sự tự trừng phạt với những nhục dục đầy tội lỗi của ta.”
Leonardo đã không hoàn thành bức tranh, hình Thánh Jerome chưa từng được cho mọi người chiêm ngưỡng cho đến tận lúc họa sĩ mất, và chỉ đươc biết đến khi nó được các nhà sưu tập trưng bày. Giai đoạn đầu thế kỷ 16, Michenlangelo đã đánh thức tất cả những người yêu nghệ thuât và vì vậy những tác phẩm dù chưa được hoàn thành cũng được họ đam mêm sưu tập. Những bức tranh mang giá trị lớn không phải bởi đơn giản bởi những nội dung tôn giáo trong nó, mà thực sự chúng được nâng tầm bởi những phát minh và cách mạng về nghệ thuật trong chúng. Ở đây, ngày từ những bước đi đầu tiên, Leonardo đã tạo nên một sức mạnh nghệ thuật của riêng ông mà lấy nền tảng bằng những học hỏi ‘khoa học” và những ý tưởng sáng tạo của riêng ông. Một ví dụ điển hình, để diễn đạt sự đau khổ trên khuôn mặt Thánh Jerome, ông ấy đã mô tả thành công cả hai thứ đang giằng xé là tâm hồn và cái thân xác bằng da thịt. Những thớ thịt và đường gân trên khuôn mặt, cổ, và lưng của Thánh đã nói lên sự nghiên cứu rất kỹ về giải phẫu học khuôn mặt và cơ thể con người của Leonardo. Những tìm tòi học hỏi giải phẫu học đến chi tiết nhất của Leonardo đã gửi đến chúng ta bản phác thảo hạng A. Và những mối quan tâm đến giải phẫu học mang tính nghệ thuật của Leonardo đã mở đường cho những sáng tạo và khám phá mang tính “khoa học” của ông.
“Bất cứ khi nào Leonardo vẽ, là ông dường như run lên, và từ đó ông ấy chưa từng kết thúc bất cứ một tác phẩm nào mà ông từng nhắc đến, bởi vì mội tác phẩm hội họa của ông ấy chứa đựng một ý tưởng quá vĩ đại, thậm chí ông ấy nhìn những khiếm khuyết của mọi vật lại như một phép thần kỳ diệu,…” Trích lời Gian Paolo Lomazzo, 1590.
(Nguồn: Tác phẩm Leonardo của Frank Zoller, 2012 và biên dịch bởi TS. Philip Nguyễn từ www.ramgallery.net)
