Thế giới Boroque qua hội họa, điêu khác, kiến trúc,..., kịch nghệ

Với tôn chỉ “Đưa di sản Thế giới đến với chúng ta”, chúng tôi sẽ cung cấp cho những người yêu mến hoặc muốn học hỏi về Nghệ thuật Ba-rốc – Baroque những nguồn thông tin có tính hệ thống, được lựa chọn từ các nhà xuất bản sách nước ngoài danh tiếng. Không dài dòng hơn, chúng ta cùng nhau khám phá.

Nghệ thuật Baroque luôn tạo ra những chuyển động và sự tương phản (hay còn gọi là phân cực). Một thời gian trước đây, Baroque được nói đến như là sự khoa trương quá mức, khó hiểu, thậm chí là ngớ ngẩn không hợp lý, nghệ thuật này được thịnh hành khoảng 250 năm ở giai đoạn giữa của tư tưởng cải cách tôn giáo - Counter-Reformation và tư tưởng cách mạng Pháp - French Revolution nổi lên, để rồi coi Baroque như đã không tồn tại tiếp tục trong các nghiên cứu hiện đại. Cách nhìn về kỷ nguyên Baroque giờ đã thay đổi, chúng ta đã thấy có trong nó sự đa dạng về văn hóa và cảm thấy phấn khích về những điều khám phá được từ nghệ thuật Baroque.

Một điểm rất quan trọng và thú vị, rằng Nghệ thuật Baroque đã đạt được sự Toàn cầu hóa từ hàng trăm năm trước, một khái niệm mà mới gần đây mới được nhắc đến nhiều trong thế kỷ 21. Chính Nhà thờ và giới cầm quyền Châu Âu đã tiên phong khai mở và thống trị xuyên khắp các khu vực trên thế giới thông qua những tác phẩm nghệ thuật phong cách Baroque được xây dựng. Nó là sự thể hiện sự không giới hạn và ham muốn về quyền lực. Khi những nhà thám hiểm, những nhà ngoại giao, những thương nhân vượt biển đi qua lại giữa các lục địa khác, nhiều vật phẩm của văn hóa mang phong cách Baroqe đã theo họ như là một món quà tặng, vật phẩm thương mại, triển lãm. Không chỉ có chiều từ Châu Âu đi, mà cả chiều ngược lại.

Đến kỷ nguyên của “New Media” báo in đã đem đến những hiểu biết và hình ảnh của nhiều nền văn hóa khác nhau cả Thế giới mới & Thế giới cũ, điều này đã dần thay đổi phong cách sống của Châu Âu, họ đã biết đến café, hoa tuy-lip và những vật phẩm Trung hoa, tất cả đã len lỏi vào đời sống Chấu Âu trong thế kỷ 18.

Biombo – Bình phong xếp Trung Hoa theo phong cách Baroque, chất liệu sơn mài khảm vàng, bạc, ngà voi, thế kỷ 17,
trưng bày tại Lisbon Museu Fundasao, Oriente

Benedictine Abbey, Ottobeuren – Tu viện Benedic với mái vòm phong cách Baroque, tranh được vẽ trên mái vòm nói về việc hình thành nên nhà thờ toàn thế giới bắt nguồn tại Petencost, sáng tác bởi Johann Jakob và Franz Anton Zeiller, khoảng năm 1757/1758.

Reflecting telescope-Kính viễn vọng phong cách Baroque, tác giả Johann Gottlob Rudoph, ca.1750, chất liệu đồng thau, gốm sơn vàng, dài 36 cm, trưng bày tại Dresden, Zwinger, Mathematish-Physikalishcher Salon

Celestial Global - Bản đồ địa cầu về Thiên đường theo phong cách Baroque  tác giả Erhat Weigel, Jena, ca. 1690, chất liệu bằng đồng được khắc và vẽ màu, đường kính 35 cm, chân đế bằng gỗ đỡ các vòng tròn chất liệu đồng, trưng bày tại Dresden, Zwinger, Mathematish-Physikalishcher Salon

The Blessed Ludovica Albertoni – Niềm hạnh phúc của Ludovica Albertoni, tác giả Gianlorenzo Bernini, sáng tác từ năm 1671-74, chất liệu đá cẩm thạch và ngọc thạch anh, dài 188 cm., trưng bày tại Rome, S.Francessco a Ripa.

Chung nhất, tư tưởng của Nghệ thuật Baroque có hai thông điệp chính: Naturalia nghĩa là tự nhiên do thánh thần tạo ra và Artificilia nghĩa là do con người tạo ra. Naturalia  đại diện cho những sáng tạo đến từ sự linh thiêng của thánh thần, và Artificilia đại diện cho những sáng tạo của loài người. Ta có thể tìm thấy Naturalia trong các bức họa trên mái vòm của nhà thờ, cung điện, ở đó những thiên thần tung cánh trên cao, phía dưới bầu trời là con người, thể hiện một thế giới có cao thấp, trật tự, thể hiện sự gặp gỡ, giao hòa giữa Thánh thần và Con người.

The Glory of St.Ignatious Loyla and the Misionary Work of Jesuit Order – Vinh quang của Thánh Ignatious Loyla với Sứ mệnh Thiên chúa giao, tranh vẽ trên mái vòm nhà thờ S.Ignazio, tại Rome, sáng tác từ 1691-94 bởi họa sĩ Andrea pozzo.

Các tác phẩm nghệ thuật thể hiện hàng ngàn những phép ẩn dụ, những xung đột của thế giới xung quanh, tất cả thấm đẫm toàn bộ kỷ nguyên Baroque. Hình bóng và thực tại, khoa trương và khổ hạnh, quyền lực và sự bất lực đã làm nên sự tương phản trong phong cách nghệ thuật Baroque. Chung nhất cho tất cả là đều nói lên sự ca tụng là sự cần thiết mang tính chính trị của những người có quyền chi phối phong cách thể hiện của nghệ thuật Baroque, có thể là Vua hoặc Giáo hoàng.

Vanitas Still Life – Giáo hoàng, họa sĩ Pieter Boel sáng tác năm 1663, tranh sơn dầu, kích thước 207 x 260 cm, trưng bày tại Lille, Musesée des Beaux-Arts

Nghệ thuật Baroque tạo ra một cách nhìn trực diện; nó là một công cụ hùng biện của thời kỳ Phục hưng. Tương tự như thời cổ đại, nghệ thuật hung biện thể hiện qua kỹ năng nói và viết, vốn vẫn được coi là một phần cơ bản của giáo dục chính thống cho đến cuối thể kỷ 18. Việc trình bày theo cách thức hùng biện bởi nghệ thuật Baroque đã mặc nhiên đặt ra các qui tắc về đối thoại giữa người nói và người nghe. Nó kiểm soát các thông điệp được nói ra bới kiểm soát được trang thái khán giả thông qua cách đẩy họ vào sự dịch chuyển, tâm lý bị khiêu khích và cảm giác bất an.

Mọi khởi nguồn đều bắt đầu từ thời kỳ Phục hưng với những bùng nổ về văn hóa và tri thức với địa danh khởi nguồn là thành Florence, từ đó nghệ thuật Baroque dịch chuyển đến thành Rome, Italia để thăng hoa.

St.Peter’s Church – Nhà thờ Thánh Peter, Mái vòm, nhà thờ hoàn thành vào năm 1590 theo bản thiết kế của nhà điêu khắc, họa sĩ, kiến trúc Michenlagelo

Tại Rome nhưng nghệ sĩ đã trải qua nhiều thập kỷ rèn luyện để vẽ về những xúc cảm kể cả những biểu hiện nhục dục của thể xác. Nổi lên và tạo dựng phong cách kiến trúc, hội họa Baroque thời gian này chính là Raphael và Bramante, nhà Thờ và chính quyền là lực lượng chính cùng các nghệ sĩ dẫn dắt cuộc canh tân về nghệ thuật. Tuy nhiên chỉ có những tu sĩ dòng Tên-Jesuits thuộc lực lượng canh tân đối lập trong Vatican mới tham gia sáng tạo nghệ thuật Baroque. Họ sử dụng những biểu hiện xúc cảm mang tính hùng biện bằng công cụ nghệ thuật Baroque để bày tỏ những đức tin đặc biệt của mình vào Thiên chúa giáo.

Nhà thờ II Gesu’ hoàn thành xây dựng năm 1577 chính là nhà thờ đầu tiên được yêu cầu xây dựng theo phong cách Baroque, và trở thành cái nôi đầu tiên của kiến trúc Baroque. Nội thất đồng bộ và mặt tiền đầy quyền uy của nhà thờ này đã trở thành hình mẫu trong các bài giảng của Thiên Chúa giáo về Nhà thờ xuyên khắp Thế giới. Cùng thời gian này, một kiến trúc mới của Nhà thờ Thánh S’Peter cũng được xây dựng để biểu hiện cho sự huy hoàng chói lọi và quyền năng đối với niềm tin Thiên Chúa giáo cho đến tận ngày hôm nay, nhà thờ hoàn thành năm 1590 theo thiết kế của Michalangelo.

Raphael là một họa sĩ, một kiến trúc sư , ông cùng Michenlangelo và Leonardo da Vinci tạo nên bộ ba bậc thầy. Tất cả những phong cách  vẽ, kiến trúc Baroque đỉnh cao của giai đoạn Phục hưng đều do bộ ba này dẫn dắt và tạo dựng. (Chúng ta sẽ có cơ hội tìm hiểu sâu hơn ở một bài viết khác).

View of Tiber – Cảnh vùng sông Tiber, nhìn về Tòa thánh nơi có nhà thờ Thánh Peter, vẽ năm 1685, trưng bày tại Florence, Palazzo Pitti

Butcher’s Shop – Cửa hàng thịt, họa sĩ Annibale Caracci, hoàn thành năm 1583, chất liệu sơn dầu, kích thước 190 x 271 cm, trưng bày tại Oxford, Christ Church Picture Gallery

Cuối thế kỷ thứ 16 này, sức cuốn hút của sự phát triển của thành Rome đã hấp dẫn nhiều họa sĩ, trong đó có an hem họa sĩ Annibale và Agostino Carracci đến từ Bologna, họ bắt đầu tiếp thu những tinh hoa của phong cách nghệ thuật Baroque cổ điển của bậc thầy Raphael. Nhưng họ phát triển theo một hướng riêng và vì điều đó họ đã giới thiệu đến công chúng thời đó một sự thay đổi mang tính nền tảng của nghệ thuật Baroque. Và không một bức tranh nào có thể mô tả tốt hơn bức tranh Butcher’s shop – Cửa hàng bán thịt, vẽ xong năm 1583, khi Annibale mới hơn 20 tuổi. Chủ đề của bức tranh là xa lạ với tất cả công chúng trong thời kỳ đó, và thậm chí ngày nay chúng cũng vẫn không được nhắc đến đầy đủ trong nghệ thuật Baroque. Bức tranh đã vẽ chân thực cả cái đẹp và xấu xa. Như ngày nay chúng ta vẫn chỉ tưởng tượng Baroque chỉ dành cho Chúa, anh hùng và những niềm vui sống, thực tế rất khác khi nghiên cứu các tác phẩm của nhiều họa sĩ khác giống như Annibale Caracci. Hãy xem tác phẩm nữa của họa sĩ Guido Reni dưới đây có tên Sự tàn sát vô tội để thấy được “hình bóng và thực tại, khoa trương và khổ hạnh, quyền lực và sự bất lực đã làm nên sự tương phản trong phong cách nghệ thuật Baroque.” Đã nói ở trên.

Massacre of the Innocent – Sự tàn sát vô tội, họa sĩ Guido Reni sáng tác năm 1611, chất liệu sơn dầu, kích thước 268 x 170 cm, trưng bày tại Bologna, National Art Gallery